Tulum

Tulum (Gürcistan’daki adı ile Chiboni) Batı Asya'nın gaydası olarak adlandırılan aerofonudur. Bu enstrüman ile bağlantılı Gürcü kültürü ve Türkiye sınırındaki etnik grup Acharians erkekleri tarafından düğünlerde ve eğlencelerde çalınır. Yüksek sesi ve açık hava performansları için tasarlanmış enstrümanın eşliğinde geleneksel dans icraları gerçekleşir. Torbalı ve torbasız şekilde ucuna sonradan eklenen boynuz ve iki adet sipsi ile tarihi kökenlerini antik çağlara dek uzatır. Ses ve mekanik yapılanma olarak Gayda'ya benzer, öyleki bu iki enstrüman arasınca icra stili dışında çok az fark vardır. Tulum; Kafkaslar ve Küçük Asya olarak nitelendirilen Türkiye'nin kuzeydoğu bölgesindeki halklarca çalınır. Görselde kullanılan tulum iki kanatlı ve çift üfleme borusuna sahiptir. Tulum yapımı, tüyleri alınmış çok ince bir derinin (oğlak ya da genç koyun derisi) donyağıyla yağlanması ve yağın tabalaşması ile başlar. Melodik boru yada borularda beşer delik bulunur. Kaçak hava akımlarını önlemek için balmumu kullanılır. İcracı, tulumu tek yönlü nefes yardımıyla şişirir. Subap görevi yapan bir parçacığın olması dolayısıyla ses içeride hapsolur. Böylelikle üfleme borusundan çıkacak sesler için gerekli basınç elde edilmiş olur. Tulumun sıkıştırılması ve hafif gevşetilmesi ile oluşan sesler kamışlardan dışarı çıkar. İcrası, sonrasında bu delikleri açıp kapatarak sesin tonunu manuel olarak değiştirir. Tutarllı ve dengeli bir sesi koruyabilmek için hava akışını dikkatli kullanmak gerekir. Çoğu durumda kamışlardan biri bas çizgisini takip ederken diğer kamış melodi icrası için kullanılır. Kamışların iki tane olmasının temel nedeni de bu durumdur.