Gayda

PreviousNext

Gayda, melodik ve drone bileşenlerinin bir kombinasyonu ile kompozit yapıda oluşturulmuş bir aerophone'dur. Gaelce konuşan İskoç kimliğinin en büyük sembolü bu enstrümandır. Çağlar boyunca savaş ve cenazeler ile ilişkilendirilen bu enstrüman; bölgesel sözlü gelenek kültürüyle gelişmiş ve günümüze ulaşmıştır. 1700 ve 1800'lü yıllardaki Highlander kültürünün etkisi ve büyük göç ile enstrüman farklı bir kimlik kazanır. 19.yy'a gelindiğinde enstrüman için marş ve geleneksel ezgilerden oluşan repertuvar çalışması hatta yarışma ve festivalleri düzenlenir. Tarihsel kanıtların eksikliğinden dolayı Gayda'nın Britanya Adaları'na ne zaman ulaştığına dair belirsizlik devam ediyor. Enstrüman şuan İskoçya ile sembolleşse de kökeni kesinlikle bu bölge değildir. MS 14.yy'ın başında Galce konuşan bölgelerce rafine edildi. Tarihsel ve bilimsel olarak mevcut ilk gayda, 1409'dan kalmadır ve Edinburg'da sergilenmektedir. 18.yy'daki zorunlu büyük göç sırasında gayda da Amerika, Avustralya ve Yeni Zelanda'ya kadar ulaştı. İngiliz ordusu gaydayı ordu birliklerine almayı etkili bir yöntem olarak gördü ve 19.yy'da bu enstrüman orduya yerleşti. Bu durum yalnızca kıta Avrupa'sında değil benzer üflemeli çalgılara sahip her kültürü etkiledi ve Güney Asya'dan Pakistan'a kadar geniş bir alanda bu çalgılar orduda yer aldı. Enstrüman toplamda yedi ayrı parçadan oluşur. Sentetik malzemeden yapılan torbaya Afrika karaağacından yapılan üfleme borusu eklenir. Diğer üç drone torbanın içine uzanır ve havanın kaçmasını engeller. Melodik kamış sekiz parmak deliğinden oluşur. (Yedisi önce, başparmak deliği arkada) Enstrüman sol kolun altında tutulur ve iki kol ile hafif aşağı bastırılır. Sol el parmakları üstteki dört parmak deliğini kapatırken alttaki dört delik sağ el parmakları ile kapatılır. Rahat bir melodik yürüyüş için için üfleme borusundan enstrüman şişirilir. Basınçlı hava içeriye hapsolur. İcracı enstrümana sol koldan baskı yaparken drone kamışları harekete geçer. Bu süreçte dronlardan geçen hava sabit kalmalı ve melodi çalındığı sürece hava iyi kullanılmalıdır. Kendine has süsleme tekniği oldukça karışık olsa da zerafeti bu yapıdan gelir.